Insulineresistentie, het is een woord wat we regelmatig tegenkomen in combinatie met snelle koolhydraten, bloedsuiker, overgewicht, etc. Maar wat is het en wat zijn de oorzaken? Is het gevaarlijk? En kun je er iets tegen doen? Dat lees je allemaal in deze blog.
Om te begrijpen wat insuline resistentie is, moet je eerst weten wat insuline is en waar dit hormoon een rol bij speelt in het lichaam.
Inhoudsopgave
Je bloedsuikerspiegel is heel belangrijk voor je lichaam. Bloedsuiker, of glucose, wordt door alle cellen in het lichaam gebruikt als voornaamste energiebron. Glucose kan op verschillende manieren in het lichaam worden opgenomen. Dit kan door wat we noemen ‘passieve diffusie’. Dit gebeurt als er in het bloed meer suiker zit dan in de cellen. Dan kan de glucose zonder moeite door de cellen worden opgenomen. Glucose kan ook met behulp van transport eiwitten in de cellen worden opgenomen. Weefsels, zoals de nieren, alvleesklier, darmen en hersenen, die veel suiker gebruiken, hebben deze transporters, zodat ze snel glucose kunnen opnemen en dus snel energie hebben.
Om dit allemaal goed te laten verlopen moet de bloedsuikerspiegel dus goed worden gecontroleerd.
De alvleesklier, of pancreas, speelt een belangrijke rol in het constant houden van een gezonde bloedsuikerspiegel. De alvleesklier bestaat uit 2 delen, namelijk een exocrien deel, wat een rol speelt bij de vertering van het voedsel, en een endocrien deel, dat hormonen produceert.
De hormonen die de alvleesklier onder andere maakt zijn insuline en glucagon. Insuline wordt gemaakt als het bloedsuikergehalte stijgt, bijvoorbeeld na een suikerrijke maaltijd. Dit zorgt ervoor dat de zogenaamde insuline gevoelige cellen in de spieren, lever en vetcellen glucose kunnen opnemen en opslaan in de vorm van glycogeen (in spieren en lever) en vet. Vooral als vet. Als de bloedsuikerspiegel te laag wordt, wordt glucagon vrijgemaakt. Dit stimuleert de lever om glucose vrij te maken uit glycogeen.
Insuline wordt dus geproduceerd door de alvleesklier. Insuline speelt een rol bij de suiker (glucose) opname in de cellen en weefsels. Glucose is een belangrijke brandstof, de voornaamste energieleverancier voor je lichaam. Insuline zorgt er dus voor dat je cellen glucose als energiebron kunnen opnemen en gebruiken. De suiker die je niet nodig hebt wordt opgeslagen in de lever in de vorm van glycogeen en als er dan nog suiker overblijft wordt dit opgeslagen in vet. Insuline zorgt er zo voor dat je bloedsuikerspiegel binnen normale waardes blijft. Als de bloedsuikerspiegel vaak erg hoog is, dan wordt er continu te veel insuline geproduceerd.
Als al de insulinegevoelige cellen in de lever, spieren en vetcellen, niet meer goed reageren op het hormoon insuline, dan betekent dit dat je lichaam dus ongevoelig is geworden voor insuline, of dus met andere woorden: Insuline resistent. Dit betekent dat je cellen minder makkelijk suiker opnemen uit het bloed en voor energie kunnen gebruiken. Je bloedsuikergehalte zal zo stijgen. De alvleesklier reageert weer op deze stijging van de bloedglucose door de productie van nog meer insuline. Zo ontstaat een hyperinsulinemie. Dit zal in het begin zorgen dat de bloedsuikerspiegel toch relatief constant blijft. Maar als dit lang aanhoudt, dan loop je risico op het ontwikkelen van suikerziekte.
Als je lichaam insuline resistent is, kun je een aantal symptomen hebben:
Uiteindelijk kun je dus ook last krijgen van suikerziekte, en wel Diabetes Type 2. Als er nog geen sprake is van suikerziekte, kan er wel sprake zijn van het Metabool Syndroom.
Door het continue hoge gehalte insuline in het bloed, de hyperinsulinemie, en de daaraan gekoppelde insuline resistentie, ontstaat er een lichamelijke toestand gekenmerkt door overgewicht en buikvet, in combinatie met verhoging van cholesterol, bloedvetten en een verhoogde bloeddruk. Dit noemen we het Metabool Syndroom (ook wel syndroom X genoemd in de literatuur).
Insuline resistentie kan meerdere oorzaken hebben:
Een deel is genetisch bepaald. We zien het vaker in families waar veel hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en suikerziekte type 2 voorkomen, meestal op relatief jonge leeftijd.
Daarnaast zijn er belangrijke oorzaken te vinden in je leefstijl. Denk aan:
Er zijn meer oorzaken te benoemen, maar bovenstaande zijn de belangrijkste.
De symptomen die voorkomen bij insuline resistentie kunnen al een aanwijzing zijn. Zeker als je dit kunt combineren met één of meerdere oorzaken die op jou van toepassing zijn.
Daarnaast kun je ook een bloedtest laten doen om te testen wat jouw gevoeligheid is voor insuline. Bij deze bloedtest wordt gekeken naar de hoeveelheid insuline en glucose in het bloed, maar vooral ook de verhouding hiertussen in het bloed. Dit laatste noemen we de Homa IR Index. Deze test wordt nuchter (minimaal 12 uur vasten) uitgevoerd.
Nee. Zoals we eerder hebben beschreven is insuline resistentie niet hetzelfde als diabetes. Het is wel zo dat je suikerziekte kunt ontwikkelen als de insuline resistentie lang aanwezig blijft.
Door de insuline resistentie blijft de alvleesklier insuline produceren. Uiteindelijk kan dit leiden tot uitputting van het endocriene deel van de pancreas en dus tot het ontstaan van suikerziekte en dan specifiek Diabetes Mellitus type 2.
Wat is ook alweer het verschil tussen Diabetes Mellitus type 1 en type 2?
Bij Diabetes type 1 is er sprake van een auto-immuunziekte. Je eigen afweersysteem maakt de insuline producerende cellen in de alvleesklier kapot. Je kunt insuline dan dus niet meer zelf maken. Je bloedsuikerspiegel raakt dus verstoord, maar er ontstaat geen toestand van hyperinsulinemie.
Als je Diabetes type 1 hebt moet je door het spuiten van insuline zorgen dat je bloedsuiker binnen normale waardes blijft.
Diabetes type 2 ontstaat vaak onder invloed van leefstijl factoren en leeftijd. Het werd niet voor niets vroeger ouderdomssuikerziekte genoemd. Het is een veel voorkomende ziekte. Diabetes type 2 ontstaat dus wel door insuline resistentie. Er blijft te veel glucose in het bloed, waardoor er steeds meer insuline wordt gemaakt, waar de cellen dus weer onvoldoende op reageren. Als deze toestand lang aanhoudt, dan kan de pancreas uitgeput raken en wordt er steeds minder tot geen insuline meer gemaakt.
Deze vorm van suikerziekte is deels erfelijk bepaald, maar ontstaat dus ook door verkeerde leefgewoonten, zoals te weinig beweging, overgewicht, verkeerde voeding, roken, alcohol, etc.
Vaak is het voor de behandeling in eerste instantie nodig om insuline toe te dienen.
Maar uiteindelijk kan gezonde voeding, voldoende lichaamsbeweging en voldoende nachtrust uiteindelijk zorgen voor herstel van de alvleesklier.
Bij insuline resistentie is er sprake van hyperinsulinemie. Dit zorgt er in eerste instantie voor dat bloedsuiker wordt opgeslagen als glycogeen in lever en spieren, maar ook vooral in de vorm van vet in vetweefsel. Vooral in het buikvet, omdat deze de grootste stofwisselingscapaciteit heeft.
Overgewicht zorgt uiteindelijk voor verstoring van je hormoonbalans, waardoor zwaarlijvigheid in stand wordt gehouden. Hier speelt bijvoorbeeld ook het hormoon leptine een rol en het fenomeen leptine-resistentie, maar dit zullen we in een andere blog verder bespreken.
Als je goed naar de oorzaken van insuline resistentie kijkt, zie je dat er best wat oorzaken zijn waar je zelf invloed op uit kunt oefenen. Het zal je niet verbazen dat de oplossing te maken heeft met een gezonde voeding en een gezonde leefstijl.
Chronische stress en slaaptekort zijn funest voor je lichaam. Ze verstoren je bioritme en je hele hormoonhuishouding en dat heeft ook invloed op je insulinegevoeligheid. Het valt vaak niet mee om dit te herstellen. Onze blog over het bioritme kan je wellicht al op de goede weg helpen.
Iedere keer dat je eet wordt je insulineproductie gestart. Ook bij een tussendoortje. Wanneer je zo’n 5, 6, 7 keer per dag eten is je insulineproductie de hele tijd actief. Je cellen raken dan op den duur ongevoelig, resistent, voor insuline.
Door minder vaak te eten, blijft je bloedsuiker stabieler en daarmee ook je insulineniveau. Probeer maximaal 3 keer per dag te eten en eet dan gewoon lekker veel zodat je het tussen de maaltijden door ook prima volhoudt. Let op! Eet dan wel de juiste voeding. Intermittent fasting is ook een hele goede manier om je insulinegevoeligheid weer te verbeteren.
Gezonde voeding betekent vooral je koolhydraatinname beperken en oppassen met ongezonde vetten. Dan hebben we het dus vooral over het sterk reduceren van de snelle suikers in bewerkte producten, ongezonde vetten zoals in chips, fast food en frituur, minder alcohol en koffie. Daarnaast zorgen dat je voldoende vezels, vitamines, mineralen en omega 3 vetzuren binnenkrijgt.
Kom je er zelf niet uit wat je het beste kunt eten? Of weet je wel wat je mag eten, maar niet hoe je er een fatsoenlijke maaltijd van kan maken met voldoende variatie voor alle dagen van de (werk)week? Probeer dan eens een aantal van onze gratis recepten.
Naast een gezonde voeding is het verstandig je hele leefstijl onder de loep te nemen. Probeer voldoende te bewegen. Pak vaker de fiets of ga lopend ergens naartoe. Of ga naar een sportschool. Probeer niet te lang achter elkaar stil te zitten.
Omega 3 is misschien wel 1 van de meest onderschatte en tegelijkertijd meest waardevolle voedingsstoffen. Omega 3 zit in vette vis zoals kabeljauw, zalm en makreel. Je moet echter wel 2 tot 4 keer vette vis per week eten om hier voldoende van binnen te krijgen.
Omega 3 zorgt er onder andere namelijk voor dat je celwanden soepel blijven. Wanneer je niet voldoende Omega 3 binnenkrijgt kunnen je cellen star worden en daardoor minder gevoelig voor insuline.
Eet jij niet voldoende vis, dan is een Omega 3 supplement een goede optie. Let wel op dat je een supplement van hoogwaardige kwaliteit neemt. Anders is het alsnog zonde geld. Zelf gebruik ik de Arctic Oil van EQology. Het mooie daaraan is dat je in maand 1 en maand 5 ook een test kunt doen om te kijken wat het Omega 3 gehalte in je bloed is. Zo kun je dus echt zien wat de uitwerking is. En werken doet het absoluut!
NB Houdt er rekening mee dat de informatie in deze blog betrekking heeft op insuline resistentie en Diabetes Type 2. Niet op type 1 Diabetes Mellitus of andere chronische ziektes die kunnen leiden tot het metabool syndroom. Voeding en leefstijl kunnen dan wel ook helpen om minder klachten te ervaren en mogelijk het medicijngebruik te verminderen.
Vond je dit een interessant artikel en wil jij ook gezonder gaan eten? Check dan deze 9 koolhydraatarme recepten inclusief boodschappenlijst. Of probeer onze weekmenu’s.
